Przedstawiam tutaj niektóre ciekawe i pomocne w prowadzeniu sprawy sądowej orzeczenia Sądu Najwyższego. Orzeczenia te są wytycznymi dla sądów orzekających w sprawach o zasiedzenie.

*****

III CSK 101/19 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 19-12-2019
Przesłanki zasiedzenia udziału we współwłasności

1. W sprawie o zasiedzenie udziału we współwłasności dążący do zasiedzenia współwłaściciel musi wykazać, iż rozszerzył zakres swego samoistnego posiadania ponad realizację uprawnienia wynikającego z art. 206 KC oraz że w dostatecznie wyraźny sposób uzewnętrznił tę zmianę w stosunku do współwłaściciela, do którego udział ten należał. Niezbędne jest zamanifestowanie na zewnątrz woli odsunięcia pozostałych współwłaścicieli od współposiadania i współkorzystania. Jest jasne, że dotyczy to wszystkich współwłaścicieli, których udziały mają podlegać zasiedzeniu, i że zasiedzenie każdego z udziałów może w tym względzie podlegać odrębnej ocenie.
2. O samoistnym posiadaniu współwłaściciela nie przesądza samodzielne wykonywanie uprawnień właścicielskich, pobieranie pożytków czy też ponoszenie ciężarów związanych z utrzymaniem nieruchomości, w tym wykonywanie remontów zmierzających do zachowania rzeczy w stanie niepogorszonym. Również fakt niewykonywania współposiadania przez innych
współwłaścicieli nie świadczy automatycznie o samoistności posiadania współwłaściciela wykonującego władztwo, bowiem jest to uprawnienie współwłaścicieli, a nie obowiązek.

V CSK 304/18 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 11-10-2019
Uwzględnienie zasiedzenia przy rozgraniczeniu gruntów

W postępowaniu o rozgraniczenie nieruchomości sąd – ustalając stan prawny granic – uwzględnia zasiedzenie przygranicznych pasów gruntu także wtedy, gdy przebieg linii granicznej na podstawie dokumentów jest niepewny.

IV CSK 593/18 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 12-06-2019
Zamieszkiwanie w domu należącym do rodziców współmałżonka jako posiadanie zależne

Zamieszkiwanie w domu należącym do rodziców współmałżonka za zgodą jego ojca jako członek rodziny, stanowi posiadanie zależne.

II CSK 333/18 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 23-05-2019
Zakres rozstrzygania sprawy wywołanej wnioskiem o zasiedzenie

Przedmiotem sprawy o zasiedzenie nieruchomości jest zbadanie przez sąd, czy doszło do nabycia tą drogą prawa własności. W razie braku podstaw do uwzględnienia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości uzasadnione jest zatem oddalenie tego wniosku. Nie można natomiast przyjąć, że jeśli nie zostaną spełnione przesłanki określone w art. 172 KC, to możliwe staje się orzeczenie in minus, o „częściowym” uwzględnieniu pierwotnego wniosku przez stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej (art. 292 w zw. z art. 172 KC). Takie rozstrzygnięcie, jako zapadłe bez żądania osoby zainteresowanej, naruszałoby zasadę skargowości.

III CSK 66/17 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 16-05-2019
Związanie sądu treścią wniosku o zasiedzenie w zakresie podmiotów uprawnionych do zasiedzenia

Sąd nie może stwierdzić zasiedzenia na rzecz osoby nie objętej żądaniem wniosku lub nie wskazanej przez uczestników postępowania.

I CSK 207/18 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 10-05-2019
Dopuszczalność nabycia drogą zasiedzenia własności nieruchomości leśnych Skarbu Państwa

Artykuł 2 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju nie wyłącza nabycia przez zasiedzenie nieruchomości Skarbu Państwa stanowiącej las państwowy (…)

V CSK 421/18 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 15-03-2019
Posiadanie samoistne współwłaściciela nieruchomości w zakresie udziałów we współwłasności innych współwłaścicieli

O posiadaniu samoistnym współwłaściciela nieruchomości w zakresie udziałów we współwłasności innych współwłaścicieli nie przesądza zarządzanie całą nieruchomością, samodzielne ponoszenie ciężarów związanych z korzystaniem z nieruchomości, a nawet pokrywanie kosztów remontu lub modernizacji budynku. Ze względu na szeroki zakres uprawnień współwłaściciela wynikający z art. 206 KC, konieczne jest w tej mierze zamanifestowanie w sposób szczególny woli wyłącznego posiadania całej nieruchomości, co może np. wyrażać się w samodzielnym dokonaniu istotnych zmian w substancji lub sposobie przeznaczenia nieruchomości.

II CSK 774/14 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 06-11-2015
Zasiedzenie udziałów we współwłasności przez współwłaściciela

Posiadanie “właścicielskie” całej rzeczy przez współwłaściciela niezbędne do zasiedzenia wymaga, żeby współwłaściciel żądający stwierdzenia zasiedzenia idealnego udziału innego współwłaściciela dał wyraz temu, że zmienił (rozszerzył) zakres swego samoistnego posiadania ponad realizację uprawnienia z art. 206 KC. Skuteczność takiej zmiany wymaga, aby uczynił to jawnie, czyli zamanifestował ją w sposób widoczny dla współwłaściciela i otoczenia. Sama natomiast świadomość posiadania samoistnego ponad realizację uprawnienia z art. 206 KC nie może być uznana za wystarczającą, a co za tym idzie – jest prawnie bezskuteczna.

I ACa 529/15 – wyrok SA Białystok z dnia 22-10-2015
Okoliczności świadczące o posiadaniu samoistnym prowadzącym do zasiedzenia nieruchomości

Władanie rzeczą jak właściciel jest zasadniczym elementem posiadania prowadzącego do zasiedzenia. O posiadaniu samoistnym nie świadczy sama tylko długotrwałość posiadania, która nie jest kryterium odróżniającym posiadanie samoistne od zależnego, ale sposób wykonywania władztwa nad nieruchomością. Wola posiadania jak właściciel (animus possidendi) oznacza wykonywanie faktycznego władztwa w takim zakresie, w jakim wykonuje je właściciel – przy czym swą wolę władania daną nieruchomością jak właściciel posiadacz samoistny musi objawiać na zewnątrz. Konieczne jest więc wykonywanie przez posiadacza, który – co jasne – właścicielem nie jest, czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa

II CSK 811/14 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 15-10-2015
Nieuiszczanie opłaty od użytkowania wieczystego w świetle przesłanek zasiedzenia

Podobnie jak niepłacenie podatku nie wyłącza możliwości oceny władztwa jako posiadania samoistnego nieruchomości, tak niepłacenie przez władającego nieruchomością opłaty rocznej od użytkowania wieczystego nie wyklucza oceny, że jego posiadanie jest samoistne w granicach użytkowania wieczystego. Gdy po powstaniu użytkowania wieczystego samoistny posiadacz nieruchomości włada nią nadal jak właściciel, to nie uznaje nie tylko cudzego prawa własności, ale i istnienia prawa użytkowania wieczystego innej osoby i tym samym obowiązku uiszczania opłaty za użytkowanie wieczyste.

V CSK 5/15 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 14-10-2015
Zasiedzenie urządzeń przesyłowych przez przedsiębiorstwo państwowe

I. Nie jest dopuszczalne nabycie przez zasiedzenie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu przez właściciela nieruchomości Skarb Państwa (gminę) na prawie wieczystego użytkowania ustanowionego na tej nieruchomości, a w konsekwencji przedsiębiorstwo przesyłowe nie może doliczyć okresu posiadania w zakresie służebności w okresie, w którym na nieruchomości objętej prawem własności tych podmiotów było ustanowione prawo wieczystego użytkowania i korzystanie z urządzeń przesyłowych wykonywało przedsiębiorstwo państwowe (komunalne).
opubl. Legalis.

II. Właściciel nieruchomości Skarb Państwa (gmina) nie może nabyć przez zasiedzenie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego ustanowionego na tej nieruchomości.

IV CSK 473/13 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 09-10-2015
Przeszkody natury politycznej jako okoliczność wyłączająca bieg zasiedzenia

Istnienie siły wyższej jako przeszkody w dochodzeniu przez właściciela zwrotu nieruchomości bezprawnie zajętej przez państwo w okresie działań nacjonalizacyjnych po drugiej wojnie światowej można przyjąć w szczególności wtedy, gdy wykazane zostanie, że właściciel ze względu na swoją indywidualną sytuację lub przynależność do określonej grupy społecznej, nie mógł obiektywnie rzecz oceniając, liczyć na skuteczność dochodzenia roszczeń przez czas istnienia PRL lub przez jakiś okres.

II CSK 462/12 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 07-03-2013
Ocena charakteru posiadania w sytuacji tolerowania przez właściciela zamieszkiwania członka rodziny; początek biegu terminu zasiedzenia

Nie można podzielić stanowiska jakoby zamieszkiwanie wraz z rodzicami w domu mieszkalnym, w którego budowie wnioskodawca uczestniczył i którą współfinansował, podyktowane względami rodzinnymi i planami na przyszłość mogło automatycznie świadczyć o samoistności posiadania. Istotną rolę społeczną odgrywają umowy użyczenia lokali mieszkalnych lub ich części zawierane przez właścicieli lokali z dorosłymi domownikami, wobec których właściciele nie mają już obowiązku alimentacyjnego. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy rodzice zezwalają na mieszkanie w swoim lokalu pełnoletnim i mogącym się samodzielnie utrzymać dzieciom i ich małżonkom. Podobnie ponoszenie części kosztów utrzymania nieruchomości przez dorosłego domownika jest zwyczajowo przyjęte i koresponduje z treścią art. 713 KC. Nieskorzystanie ze środków prawnych ochrony naruszonego posiadania lub windykacyjnych oraz nie traktowanie zamieszkiwania domownika jako źródła dodatkowego dochodu, nie zawsze świadczy o samoistności posiadania i akceptacji takiego stanu rzeczy przez właściciela, skoro może być uzasadnione relacjami rodzinnymi i brakiem społecznej akceptacji takich działań, w sytuacji gdy są wymierzone przeciwko dzieciom czy rodzeństwu.

IV CSK 481/12 – wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 21-02-2013
Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych a zasiedzenie nieruchomości

Rękojmia ksiąg wieczystych chroni osoby, które przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabyły własność lub inne prawo rzeczowe, nawet jeśli w czasie poprzedzającym transakcję inny podmiot nabył prawo do zasiedzenia własności nieruchomości.

I CSK 225/08 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 04-12-2012
Wytoczenie powództwa windykacyjnego jako przesłanka przerwania biegu zasiedzenia; dopuszczalność orzeczenia o zasiedzeniu części nieruchomości objętej wnioskiem

1. Przerwę biegu zasiedzenia powoduje jedynie wytoczenie powództwa windykacyjnego przez osobę uprawnioną.

2. Postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia ma szczególny charakter, gdyż jego celem jest określenie stosunków własnościowych nieruchomości. Dlatego postępowanie to toczy się w trybie nieprocesowym, a sąd nie jest związany żądaniem zawartym we wniosku, lecz ma obowiązek wydania orzeczenia odpowiadającego stanowi prawnemu, jaki wynika z dokonanych w toku postępowania ustaleń (art. 610 § 1 KPC w zw. z art. 677 KPC). Nie jest zatem wykluczone również stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości w mniejszym rozmiarze, niż wynika ze zgłoszonego żądania.

V CSK 505/11 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 21-11-2012
Posiadanie samoistne ze świadomością nie przysługiwania posiadaczowi wykonywanego prawa

Posiadanie samoistne może mieć miejsce nie tylko w sytuacji, w której posiadacz jest przekonany o swoich uprawnieniach właściciela, lecz także wówczas, gdy wie, że nie jest właścicielem ale chce posiadać rzecz i posiada ja tak, jakby był jej właścicielem. Może zatem korzystać z zasiedzenia, choćby przez cały czas posiadania był świadomy tego, że wykonywane prawo mu nie przysługuje.

IV CSK 118/12 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 12-10-2012
Samo wpisanie Skarbu Państwa do ewidencji gruntów jako właściciela nieruchomości a jej samoistne posiadanie

Samo wpisanie Skarbu Państwa do ewidencji gruntów jako właściciela nieruchomości, bez innych przejawów sprawowania przez niego władztwa nad tą nieruchomością, nie może być uznane za objęcie jej w samoistne posiadanie.

I CSK 387/12 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 08-08-2012
Przepisy właściwe dla oceny przesłanek warunkujących stwierdzenie zasiedzenia; data stwierdzenia nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

1. Ocena, czy spełnione zostały wymagania wskazujące na nabycie własności przez zasiedzenie, dokonywana być powinna według przepisów, które obowiązywały w czasie rozpoczęcia posiadania oraz w okresie przewidzianym do nabycia własności.

2. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie sąd nie jest związany datą nabycia wskazaną we wniosku. Jeżeli zgromadzony w sprawie materiał wskazuje na to, że zasiedzenie nastąpiło w innej dacie, sąd ma obowiązek stwierdzić nabycie przez zasiedzenie w dacie odpowiadającej rzeczywistemu stanowi.

I CSK 475/11 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 25-05-2012
Brak powagi rzeczy osądzonej w powtórnym postępowaniu o nabycie własności przez zasiedzenie w odniesieniu do tej samej nieruchomości

W sprawie o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie nie występuje powaga rzeczy osądzonej, jeżeli w poprzednim postępowaniu dotyczącym tej samej nieruchomości stwierdzono zasiedzenie na rzecz innej osoby, a terminy biegu zasiedzenia nie zachodzą na siebie.

II CSK 249/11 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 02-03-2012
Uzewnętrznienie woli posiadania nieruchomości wyłącznie dla siebie jako przesłanka jej zasiedzenia przez współwłaściciela

Możliwe jest zasiedzenie idealnego udziału we współwłasności nieruchomości między współwłaścicielami, przy spełnieniu jednak ściśle określonych warunków. Przyjmuje się, że do takiej zmiany charakteru władztwa konieczne jest wyraźne zamanifestowanie woli władania cum animo rem sibi habendi, w sposób widoczny dla współwłaścicieli i dla otoczenia. Surowe wymagania wobec współwłaściciela zmieniającego zakres posiadania samoistnego uzasadnione jest bezpieczeństwem stosunków prawnych i ochroną własności, która narażona byłaby na uszczerbek, gdyby współwłaściciel – uprawniony do współposiadania całości – mógł łatwo doprowadzić do utraty praw pozostałych współwłaścicieli, powołując się na zmianę swojej woli, a więc elementu subiektywnego.

I CSK 391/11 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 15-03-2012
Ocena stanu samoistnego posiadania

Samoistny posiadacz rzeczy w złej wierze nie pozbawia swego posiadania przymiotu samoistności z powodu zwrócenia się do właściciela rzeczy z ofertą nabycia jej własności.

I CSK 102/11 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 01-12-2011
Obowiązki dowodowe sądu w postępowaniu o zasiedzenie

Stwierdzenie wykazania przez wnioskodawcę przesłanek przewidzianych art. 172 KC, w odniesieniu do nieprzerwanego posiadania nieruchomości przez wymagany okres, wymaga wnikliwego rozważenia wszystkich okoliczności, podnoszonych przez wszystkich uczestników, które dawałyby podstawy do odjęcia własności przeciwnikowi wniosku. Niezależnie od tego, rodzaj żądania i charakter postępowania w sprawie o zasiedzenie zezwalały, a nawet nakazywały, sądowi podejmowanie inicjatywy dowodowej z urzędu.

III CSK 352/10 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 17-11-2011
Sposób nabycia własności w drodze zasiedzenia

Nabycie własności przez zasiedzenie jest zdarzeniem prawnym, realizującym się w ściśle określonej dacie (“jednorazowo”), w której następuje zakończenie biegu odpowiedniego terminu. Nie jest więc zdarzeniem, które trwa przez wymagany okres. Inaczej mówiąc, zasiedzenie nie następuje sukcesywnie przez cały okres zasiedzenia. W trakcie biegu zasiedzenia posiadacz nie ma żadnych roszczeń z tego tytułu. Na ogólnych zasadach może jedynie korzystać z ochrony posesoryjnej przysługującej każdemu posiadaczowi. Dopiero zakończenie biegu terminu prowadzi do skutku w postaci nabycia własności w drodze zasiedzenia.